‘Oku fakafiefia lahi ‘aupito ‘a e a’usia ’e he ‘apiako ni ‘a e Katoanga Siupeli Koula ‘i he ta’u ni. Lolotonga ‘a e ngaahi ta’u mei he 1976 ki he 1980, na’e hange ha misi ‘a e fa’a talanoa ‘o kau ki he taimi ’e a’usia ai ’e he ‘apiako ni ‘a hono ta’u Siupeli Koula. Mei he kau faiako ‘o e ngaahi ta’u ko ia, mahalo ko e Tiuta Lahi fefine, Katalina Lutui pe ‘oku kei ngue ai ‘i he ta’u ni, pea ko e langilangi lahi ia ‘o kinautolu ‘oku nau ngue’i ‘a e ongo Kolisi ni ‘i he ta’u ‘o e Siupeli Koula.
Ko ’ete ma’u faingamalie ko ’eni ke toe vakai ki he ngaahi ta’u kuo u lave ki ai ‘i ‘olunga ko e ofoofo lahi mo’oni ‘i hono fakafehoanaki atu ki he tu’unga kuo a’usia he lolotonga ni. ‘I he ngaahi ta’u ko ia, ko e sivi ma’olunga taha pe ne fai ko e Sivi Tutuku Ma’olunga ‘a e Pule’anga, ‘a ia na’e malo ne kei ‘i ai pe fanau ne nau lava neongo na’e ‘ikai ke tokolahi. Na’e kei ‘i ai pe ‘a e fanau na’e fakahu mai mei he ongo Kolisi ‘o nau hu ki he Ako Ma’olunga ko Tupou pea hu mai e ni’ihi ki he Kolisi Faiako, pea ‘oku ngue ‘a e ni’ihi ‘i he ngaahi ngue’anga mo e pule’anga. Ko e taha ‘o hono kau kapiteni ‘o e ngaahi ta’u ko ’eni ko Siosi’anga Mausia, kuo ne toe foki mai ke ngue ko e faiako kuo ‘osi lava ma’u hono mata’itohi ko e B.Sc., ‘a ia ‘oku ‘iloa ia ko Siosi’ana Palefau ‘i he lolotonga ni.
Na’e faingata’a lahi ‘a e ngaahi ta’u ko ’eni. Te’eki ai ke ‘i ai ha maama ‘uhila, ko e ngaahi maama kasa pe, pea ko e penisini ko e kumi mai pe mei Nuku’alofa, na’e te’eki ke ‘i ai ha pausa ‘i Ha’apai, pea ka ‘ikai ha vaka ko e nofo fakapo’uli ai pe. Ka ma’u mai ha kiki ‘o lahi pea ko e ngue pe na’e fai ko e fakamasima pea ka hala he masima pea ta’o pe ‘o taufetuli pe hono ma’u mo e ngue ‘a natula, pea ko e malo pe ‘a e kei kataki ‘a falemahaki he fa’a fetuku atu e kau langa kete.
Ko e ‘alu ki ‘uta na’e fai’aki e fu’u tulekitoa pea ko e ‘osi pe ’ene kataki pea la’i va’e pe ‘o toki fakasiosio ha saliote ke fakaheka mai ai e tokonaki pea ka ‘ikai pea ko e ha’amo pe. Ka neongo ‘a e ngaahi faingata’a ka na’e kei lotolahi pe ‘a e kau ngue mo e siasi ke kei hoko atu pe ‘a hono taukave’i ‘a ’etau kaveinga ako, he na’e ‘i ai ‘a e tui na’e nofo mo e kau ngue, ‘oku ‘ikai ha toe kaveinga ke tu’uaki ‘i he’etau ako’anga, ka ko e kaveinga pe ‘a e Siasi, pea ‘oku ‘ikai ha toe ako’anga ia ‘i Tonga ni te ne lava ‘o fai e ako ‘oku tau fai ‘i he’etau ngaahi ako’anga. Neongo na’e ‘i ai ha ni’ihi tokotokolahi na’a nau fetuku ’enau fanau ki he ako’anga Katolika mo e ako’anga Siasi Tonga koe’uhi na’e ‘ikai ke nau tui ki he founga fakalele ako ‘a e motu’a Puleako, pea mo ’enau loto ke ‘oua ’e ngue ki tu’a ’enau fanau, ka ‘oku ou fiefia ke fakamo’oni na’e ‘i ai ‘a e kau mateaki lotu ‘i he Vahefonua Ha’apai na’a nau kei ‘omai pe ’enau fanau ke ako’i ’e he Saisi. Neongo e to nounou ‘a e kau faifatongia ‘i he ‘apiako he ‘aho ko ia, pea neongo ‘a e tokosi’i e kau lava he sivi, ka ‘oku ou tui ko e ivi mo e kakava ko e lo’imata pea mo e toto ‘o e kau faifekau mo e kau faiako na’e tafe he kelekele ‘o e Kolisi ni, ‘oku ne fakamonu’ia’i ‘a e kelekele ‘o hange ko ’emau monu’ia ‘amautolu ne mau muimui mai ‘o ‘a’eva ‘i he kelekele ne molokaki ’e he kau Faifekau Sea, kau Faifekau, kau Pule Ako, kau Tiuta Lahi mo e kau faiako mateaki li’oa ne nau holomu’a talu mei hono fokotu’u e ‘apiako ni. ‘I he tafa’aki fakafamili na’a mau monu’ia lahi ‘i homau taimi he ‘apiako ni. Na’e fai mei he ‘apiako ni ‘a hono fokotu’u kita ki he lakanga faifekau ‘o tali ’e he Konifelenisi ‘o e ta’u 1978, pea na’e foaki mai ’e he ‘Otua ‘a e ongo ki’i fanau ’e toko ua ma’a homau famili, neongo ko e koloa ia ‘a e Siasi.
‘Oku ou talamonu atu ki he Pule Ako mo e tokoni, ki he ongo Tiuta Lahi, mo e tangata’eiki faifekau pea mo e kau faiako, ki he matapule lahi mo e kau matapule, pea ki he kapiteni ‘o e Kolisi, ‘o a’u ki he tu’u ki mui, ‘i he ta’u fakakoloa kuo tau a’usia. ‘Ofa ke hoko ‘a e katoanga ‘o e ta’u 1996 ke tau manatua fuoloa pea ha’u ha kakai ‘o ngue mo ha fanauako ‘o ako he ‘apiako ni pea nau fakamo’oni na’e ‘i ai e kau ma’ata mo e kau mateaki na’a mou fakamonu’ia’i ‘a e ‘apiako ni ‘aki ho’omou lilingi homou kotoa ko e koloa fufu ma’a e kaha’u.
‘Oku ou ‘ofa lahi atu mo e kotoa ‘o hoku famili.