Ko e liliu-lea fai 'e Jione Havea [I he muaki-lea, oku hokohokotuu pë a e talanoa mei heene kamata ki heene osi. Ko e talanoa eni ke lau fakaangataha, he ko e talanoa pë e taha, kae ikai ke lau fakakongokonga pe faka-Vahe. Ko e fakakupukupu oku ou fai i he liliu ko eni ko e feinga pë ke fakamänava e tatafe a e talanoa. Pea hangë ko e fakamatala tänaki ki he liliu o e Saame 1-10, e toki mui atu a e fakauhinga oka loto lelei e mataumuumu oku fai mei ai e fakaongoongo leo ki tua ngalu.] 1 I he ngaahi aho ne fakamaau {pule} ai e kau fakamaau, nae tö ha honge i he fonua; pea alu ha tangata mei Petelihema {"fale o e mä"} i Siuta ke äunofo i he ngaahi lautoka o Moape, ko ia, mo hono mali, mo hono ongo foha. 2 Ko e hingoa o e tangata ko Elimeleki {"ko hoku Otua oku tui"}, ko e hingoa hono uaifi ko Naomi {"huamelie"}, pea ko e hingoa hono ongo foha ko Maloni mo Kilioniko e tuunga mea Efalata mei Petelihema i Siuta; naa nau omi ki he ngaahi lautoka o Moape, pea naa nau i ai. 3 Ne mate a Elimeleki, mali o Naomi, kae toe pë ia mo ene ongo tama. 4 Naa na too maa kinaua ha uaifi Moape, ko e hingoa o e uluaki ko Opa pea ko e hingoa o e ua ko Lute; naa nau nofo atu ai i ha tau e hongofulu. 5 Pea mate a e toko ua, Maloni mo Kilioni, kae toe a e fefine kuo fakamavae ia mei heene ongo tama mo hono mali. 6 Naa ne tuu mo ene ongo tama-i he-fono {ofefine-fakalao} ke foki mei he ngaahi lautoka o Moape, he kuo ne fanongo mei he ngaahi lautoka o Moape kuo ahia e ATONAI hono kakai aki ha meakai {mä} maa kinautolu. 7 Naa ne alu hake mei he feituu naa ne i ai, mo ene ongo tama-i he-fono, o nau laka atu i he hala ke foki ki he fonua o Siuta. 8 Kae lea e Naomi ki heene ongo tama-i he-fono, "Alu! Foki, a e taha ki he fale ene faë; Ke fai totoka e ATONAI kiate kimoua, o hangë ko hoomo fai ki he mate pea mo kita. 9 Ke foaki e ATONAI kiate kimoua takitaha ha malu i he fale o hano husepaniti." Naa ne uma mävae kiate kinaua, kae foa ena tangi. 10 Naa na tala kiate ia, "Te ma foki mo koe ki ho kakai." 11 Kae lea e Naomi, "Foki, sioku ongo ofefine. Koehä oku mo fie ö ai mo au? Oku toe apë ha tangata i hoku manava ke mali mo kimoua? 12 Foki, sioku ongo ofefine, he kuo u fuu motua ke toe mali. Ka ne i ai ha amanaki mooku, ka ne u mali he pö ni pea fanaui ha tama-tangata, 13 te mo tali ai pë ke nau lalahi? Te mo taemali ai pë tuunga iate kinautolu? Ikai, sioku ongo ofefine. Oku kona ange [hoku kahau] i haamoua, he kuo hiki e ATONAI hono nima [ke tä] kiate au." 14 Naa na toe fakafoa o tangi, pea uma mävae a Opa ki heene faë-i he-fono kae täupe a Lute kiate ia. 15 Ko ia naa ne pehë, "Vakai, ko ho tokoua-i he-fono kuo foki ki hono kakai mo hono otua. Tafoki, o muimui ki ho tokoua-i he-fono!" 16 Kae tali e Lute, "Oua te ke oi au ke liaki koe, ke u foki kae ikai muimui kiate koe. He koefë te ke alu ki ai, te u alu mo au; Koefë te ke i ai, te u i ai mo au; ko ho kakai ko hoku kakai, ko ho Otua ko hoku Otua. 17 Koefë te ke mate ai, te u mate ai, pea e tanu ai au. Ke fai pehë e ATONAI kiate au, pea hulu atu, oka fakamävae au meiate koe e ha toe mea ange kehe mei he mate." 18 I heene vakai kuo taemauea hono loto ke alu mo ia, nae ikai te ne toe feinga ke alea mo ia. 19 Pea na laka atu o au ki Petelihema. I heena hü ki Petelihema, nae muhu a e kolo kotoa koeuhi ko kinaua. Nae pehë e he finemätua, "Ko Naomi apë?" 20 Pea ne tali kiate kinautolu, Oua te mou ui au ko Naomi. Ui au ko Mala {"tamaki" pe "tamala"}, he kuo fakatamala e ATONAI hoku ngafa. 21 Naa ku mavahe oku ou fonu, ka kuo fakafoki maha mai au e ATONAI. Koehä ka ui ai au ko Naomi, he kuo fakafeätungia kiate au e ATONAI, kuo omi faingataa e Satai kiate au? 22 Ne pehë e foki a Naomi mo hono ofefine-i he-fono ko Lute ko e Moape mei he ngaahi lautoka o Moape. Naa na hü ki Petelihema i he kamataanga o e tou-kai Paale. 2 Ne i ai e käinga {"nima"} o Naomi he tafaaki hono mali, ko e tangata kaukaua, mei he fämili o Elimeleki, ko hono hingoa ko Poasi. 2 Ne pehë e Lute-ko e-Moape kia Naomi, "Te u alu ki he ngoueanga {"malae"} o tufitufi he tulutulu o e tau, mei ha taha te u ilo ha lelei [tapuaki] i hono fofonga." Pea ne tali, "Io, ngaata, alu!" 3 Pea mole atu ia. Naa ne hau o tufitufi he ngoueanga, he tua o e kau tuusi; pea, uoke, ko e konga kelekele ia o Poasi, a ë mei he famili o Elimeleki. 4 Taimi ko ia, kuo au mai a Poasi ki Petelihema. O ne fakalea ki he kau tuusi, "Ke iate kimoutolu a ATONAI!" Pea nau tali ange, "Ke tapuekina koe e ATONAI." 5 Pea lea e Poasi ki he tamaioeiki nae taki i he kau tuusi, "Ko e taahine ena a hai?" 6 Nae tali ange e he tamaioeiki nae taki i he kau tuusi, "Ko e taahine Moape nae hau mo Naomi mei he fonua o Moape. 7 Naa ne [Lute] pehë, Tuku mua ke u tufitufi mo tänaki mei ho tau, i he tua o e kau tuusi. Oku ne kei ngäue ni talu ene au mai a ne pongipongi. Kuo sii haa ne mälölö ki he palepale." 8 Pea pehë ange e Poasi kia Lute, "Fanongo mai, tama. Oua naa ke alu ke tufitufi i ha ngoueanga kehe. Oua naa ke toe alu kehe, ka ke nofo heni o ofi ki heeku tamaiki fefine. 9 Sio taha ki he ngoueanga oku nau toli, pea muimui kiate kinautolu. Kuo u tuutuuni ki he kau tangata ke oua naa alasi koe. Oka ke ka fieinua, alu ki he ngaahi siä o inu mei he [vai] kuo utu e he kau tangata." 10 Naa ne fakatökilalo hono fofonga ki he kelekele, pea ne pehë kiate ia, "Koehä kuo ke fai lelei ai kiate kita pë, he ko e muli kita?" 11 Nae tali ange e Poasi, "Kuo talamai kiate au hoo angafai ki hoo faë-i he-fono hili e mate ho husepaniti, sio hiki mei hoo tamai mo faë pea mo e fonua ne faelei ai koe, ke hau ki ha kakai nae teeki ke ke ilo ki ai [maheni] kimua. 12 Ke fakapalei e ATONAI hoo angafai. Ke ke mau kakato meia ATONAI, ko e Otua o Isileli, he kuo ke kumi hufanga ki hono lalo kapakau! 13 Pea ne tali, "Kuo ke fai totoka, sioku eiki, ke fakalatalata kita mo lea molü ki hoo kaunanganeongo oku ikai ko ha taha tonu au i hoo kau kaunanga." 14 I he houa-mau meatokoni, nae pehë e Poasi kiate ia, "Hau ki heni o mau meatokoni, pea unu hoo momo i he vinika." Ko ia naa ne nofo hifo mo e kau tuusi. Naa ne oange ki ai ha meatokoni-tunu, o ne mau o makona kae toe pë. 15 I heene toe tuu ke hoko atu ene tufitufi, nae tuutuuni e Poasi ki heene kau ngäue, "E ikai ngata i haamou fakaatä ia ke ne tufitufi i he tau kuo mou tuusi, o ikai hohaasi ia, 16 kuopau te mou tuku ha tuunga [paale] mei he ngaahi fokotuunga ke ne tufitufi mei ai, pea oua e tafului ia." 17 Naa ne tufitufi i he ngoueanga o au ki he efiafi. Pea ne sivi [haha] e ola ene tufitufifeunga nai mo e fua-paale e taha18 pea felupe atu o foki ki kolo. I he sio ene faë-i he-fono ki he ola ene tufitufi, pea hili ene too hake o oange ki ai ene toenga-kai hili ene mau o mäkona, 19 nae eke ange e heene faë-i he-fono, "Naa ke tufitufi i fë he aho ni? Naa ke ngäue i fë? Monuia a ia kuo ne fuu tokangaekina pehë koe!" Ko ia naa ne tala ki heene faë-i he-fono a ia naa ne ngäue ki ai, o pehë, "Ko e hingoa o e tangata naa ma ngäue he aho ni ko Poasi." 20 Nae pehë e Naomi ki heene tama-i he-fono, "Monüia a ia o ATONAI, a ia kuo teeki matoo e ne angaofa ki he moui pe ki he mate!" Pea fakamatala ange e Naomi ki heene tama-i he-fono, "He ko e tangata oku tau käinga; ko e taha ia i hota käinga-huhui {taukapo}." 21 Nae tali e Lute-ko e-Moape, "Naa ne talamai foki, Nofo ofi ki heeku kau ngäue kaeoua kuo osi eku ututau." 22 Pea tali e Naomi ki heene tama-i he-fono ko Lute, "Ko e lelei taha, tama, ke ke alu mo ene tamaiki fefine, kae oua naa hohaasi koe i ha ngoueanga kehe." 23 Ko ia naa ne nofo ofi ki he kau kaunanga a Poasi, o tufitufi o au ki he lava e toli e tau-paale mo e tau-uite. Pea ne nofo hifo leva i api mo ene faë-i he-fono. 3 Nae pehë e Naomi, ko ene faë-i he fono, kiate ia, "Tama, Ke u kumi ha api moou, a ë te ke fiefia ai. 2 Ko ena hota käinga ko Poasi, ko ene tamaiki fefine naa ke ofi ki ai. Te ne auau paale i he fale auauanga apö. 3 Kaukau, pea täkai, teuteu, pea ke alu ki he fale auauanga. Kae oua naa ke fakahä koe ki he tangata kaeoua kuo osi ene kai mo inu. 4 Ka ne ka tokoto, fakailongai e potu e tokoto ai, pea ke alu o hukei hono vae pea tokoto hifo ai. Te ne tala atu a e mea ke ke fai." 5 Pea ne tali ange, "Te u fai e mea kotoa kuo ke talamai." 6 Naa ne alu ki he fale auauanga, pea fai o hangë ko e fakahinohino ene faë-i he-fono. 7 Nae kai mo inu a Poasi, pea ne mamali fiefia i heene alu ke tokoto he vee fokotuunga tenga. Naa ne [Lute] totolo atu o hukei hono vae pea tokoto hifo. 8 I he tuuapö, nae fuu ohovale a e tangata pea ne momou maiko e fefine ena oku tokoto i hono vae! 9 "Ko hai koe?" ko ene eke ia. Pea ne tali, "Ko au hoo kaunanga ko Lute. Folahi mai ho pulupulu ki hoo kaunanga, he ko e käinga taukapo koe." 10 Naa ne fakamatala, "Ke ke monüia ia ATONAI, tama! Ko hoo fai taau fakamuimui kuo hulu ia i hoo muaki fai, he kuo ikai te ke kumi ki ha tangata talavou, pe masiva pe koloaia. 11 Ka ko eni, tama, oua e ilifia. Te u fai moou ha mea pë te ke kole, he oku ilo e he kau mätua kotoa o hoku kolo ko e fefine lelei koe. 12 Kae neongo ko e mooni ko e käinga taukapo kita, oku i ai e taukapo oku ofi ange iate au. 13 Nofo he poo ni. I he apongipongi, kapau te ne taukapo, lelei! tuku ke ne taukapo. Ka okapau e ikai te ne ngaue ke taukapo kiate koe, te u fai leva e au, he oku moui a ATONAI! Tokoto hifo kaeoua kuo pongipongi." 14 Naa ne tokoto i hono vae o au ki he hengihengi. Naa ne tuu hake kimua ke malava e ha taha ke fakafaikehekehei a ë mei hë, he naa ne [Poasi] pehë, "Ke oua naa ilo nae hau ha fefine ki he fale auauanga." 15 Pea ne pehë, "Puke hake a e pulupulu oku ke tui." Naa ne puke hake ia ka ne [Poasi] hanga o tata ange ha fua paale e ono, pea ne [Poasi] hili ki hono [Lute] tua." I heene au ki he kolo, 16 naa ne alu ki heene faë-i he-fono, pea ne eke ange, "Oku ke fëfë, tama?" Naa ne talaange kotoa a e mea a e tangata nae fai kiate ia; 17 pea ne hoko atu, "Naa ne omi a e fua paale ko eni e ono, mo ne talamai, Oua naa ke foki halaatä ki hoo faë-i he-fono." 18 Pea tali e Naomi, "Nofo heni, tama, kaeoua ke mahino a e mea ni. He e ikai mälölö a e tangata, te ne solova leva e mea ni he aho ni pë." 4 Lolotonga ia, kuo alu a Poasi ki he matapä o e kolo o nofo hifo ai. Nae laka hake ai a e taukapo nae uhinga ki ai a Poasi. Naa ne ui atu, "Hau o nofo hifo, Mea-mo-mea!" Pea ne hau o nofo hifo. 2 Pea omi [e Poasi] e kau mätua o e kolo e toko hongofulu pea ne pehë, "Nofo hifo heni"; pea nau nofo. 3 Pea ne pehë ki he taukapo, "Kuo foki mai a Naomi mei he fonua o Moape, pea kuo pau ke ne fakatau a e konga fonua o hota käinga ko Elimeleki. 4 Kuo u pehë ke fakahä kiate koe a e mea ni: Mau ia i he ao o kinautolu oku tautu heni pea i he ao o e kau mätua o hoku kakai. Oka oku ke fie taukapoi ia, pei taukapo! Ka oka ikai te ke taukapo, lea mai, koeuhi ke u ilo. He oku ikai ha toe taha ke taukapo ka ko koe, pea oku ou hoko atu iate koe." "Oku ou loto ke u taukapo ia," ko ene tali ia. 5 Pea hoko atu a Poasi, "Ka ke ka mau a e koloa mei a Naomi pea mo Lute ko e Moape, te ke mau foki mo e uaifi o e pekia, koeuhi ke fakatolonga a e hingoa o e pekia i hono tofia." 6 Nae tali e he taukapo, "Pea e ikai te u taukapo e au mooku, telia naa uesia ai hoku tofia ooku. Mau e koe eku totonu ke taukapo, he oku ikai te u malava ke ngäuei." 7 Ko e anga maheni eni i Isileli, i hono fai e taukapo mo e fakafetongi: ke silai ha alea, nae vete e he tangata hono senitolo o oange ki he taha. Nae pehë a e angafai i Isileli. 8 Ko ia i he pehë e he taukapo kia Poasi, "Mau ä e koe," naa ne too hono senitolo. 9 Pea pehë e Poasi ki he kau mätua mo e toenga o e kakai, "Ko e kau fakamooni kimoutolu he aho ni kuo u mau meia Naomi a e mea kotoa nae o Elimeleki mo e kotoa nae o Kilioni mo Maloni. 10 Oku ou mau foki mo Lute ko e Moape, uaifi o Maloni, maaku uaifi, ke fakatolonga a e hingoa o e pekia i hono tofia, ke oua naa pulia a e hingoa o e mate mei hono käinga pea mei he matapä o hono kolo. Ko e kau fakamooni kimoutolu he aho ni." 11 Nae tali e he kakai kotoa i he matapä mo e kau mätua, "Ko ia. Ke ai e ATONAI a e fefine oku hau ki ho fale ke hangë ko Lesieli mo Lia, a kinaua nae langa hake e Fale o Isileli! Ke ke mohu i Efalata pea tolonga ho hingoa i Petelihema! 12 pea ke hangë ho fale ko e fale o Pelesi ko e tama a Tema kia Jiutao fou i he fänau e oatu e ATONAI i he fefine finemui ni." 13 Ko ia ne mali a Poasi mo Lute; naa ne hoko ko hono uaifi, pea ne nonofo mo ia. Nae tuku e ATONAI ke ne tuituia, pea ne fäelei ha tamasii. 14 Pea pehë e he finemätua kia Naomi, "Monü kia ATONAI, he nae ikai te ne taofi ha taukapo meiate koe he aho ni! Ke tolonga hono hingoa i Isileli! 15 Te ne fakafoou hoo moui pea tauhi ho tau motua; he kuo faelei ia e ho tama-i he-fono, a ia oku ofai koe mo lelei ange kiate koe i ha foha e toko fitu." 16 Nae too e Naomi a e tama o puke ki hono kete. Naa ne hoko ko ene faë ohi, 17 pea ui hingoa ia e he finemätua kaungäapi, o pehë, "Ko ha foha kuo faelei kia Naomi!" Naa nau ui ia ko Opeti; ko e tamai ia a Sese, tamai a Tevita. 18 Ko e hako eni o Pelesi: Faelei e Pelesi a Hesiloni, 19 faelei e Hesiloni a Lama, faelei e Lama a Aminatape, 20 faelei e Aminatape a Naasoni, faelei e Naasoni a Salemoni, 21 faelei e Salemoni a Poasi, faelei e Poasi a Opeti, 22 faelei e Opeti a Sese, pea faelei e Sese a Tevita.